Antički grad Olintos (Olynthos)

GPS: 40.293897N  23.351741E

Olintos (Olynthos, Όλυνθος) je antički grad na Halkidikiju, izgrađen u plodnoj ravnici u između poluostrva Kasandra i Sitonija,  na udaljenosti od 4 kilometara od mora. Ostaci ovog grada nalaze se u tromeđi između mesta Portaria, Agios Mamas i Kalives, na oko 11 kilometara od mesta Nea Mudanja, odnosno na oko pola kilometra od današnjeg sela Olintos. Od Soluna ovo nalazište je udaljeno 69 kilometara jugoistočno.

Iz ostataka drevnog grada može se uočiti tzv. Hipodamov sistem gradnje, a mogu se videti i neki od najstarijih podnih mozaika u Grčkoj.

Do ovog lokaliteta se ide magistralnim putem Nea Mudania – Poligiros, a zatim skreće prema istoimenom tradicionalnom selu. Za one koji borave na Kasandri, od Nea Potidee postoje dva puta, jedan dug oko 13 km i drugi, preko Nea Mudanje, dug oko 15 km. Ako ste na poluostrvu Sitonija, od Nikitija do Olintosa ima priblično 30 km. Od pomenutog magistralnog puta lokalitet je udaljen oko 5 kilometara. Do njega se može doći samo privatnim autobilima pošto ne postoje redovne autobuske linije koje voze do ovog nalazišta.

Ovaj arheološki lokalitet otkriven je još 1902. godine, ali su iskopavanja počela tek 1928. godine i uključuje arheološke nalaze antičkog grada Olintos, koji je u jednom trenutku u antici bio glavni grad Halkidikija.U selu Olintos postoji arheološki muzej u kome se čuvaju nalazi ovog arheološkog lokaliteta.

Po jednom tumačenju – naziv Olintos potiče iz mitologije. Olintos je, prema mitologiji, sin boga reke Strimonasa, koga je ubio lav tokom lova. Grad Olintos je u njegovu čast konstruisao njegov brat Vragas.

Po drugom tumačenju, ovo područje nastanjeno je od novog kamenog doba (5300-4500. pre n.e.), a sam naziv grada je od prehelenske reči „Olintos“ koja najverovatnije znači „divlja smokva“ (voće koga u ovoj regiji ima u izobilju).

Grad je u klasičnom periodu bio izgrađen u skladu sa sistemom miletskog filozofa i urbaniste Hipodama, na površini od 600 x 300 metara, sa stambenim četvrtima koje su bile odeljene horizontalnim i vertikalnim ulicama. Interesantno je da nije pronađen gradski teatar. Kuće su bile dvospratne, sa unutrašnjim dvorištem, a velika pažnja posvećivala se prirodnom osvetljenju.

Na jugu naselja nalazila se agora (odnosno trg), dok su na istoku bile kuće bogataša, a i danas se mogu videti iskopine nekoliko vila. U njima su pronađeni podovi sa mozaicima, posude, nakit i glinene figurine. Iskopavanje ovog lokaliteta počelo je još tridesetih godina, a nastavljeno od poslednje decenije prošlog veka.

Istorija grada

Herodot navodi da je grad naseljavalo tračko pleme Voti iz Imatije u VII veku pre n.e., kojima je pripadala oblast između Aksiosa i reke Ludias, sve do 479. godine pre n.e. Tokom “zlatnog doba” (V vek pre n.e.) grad je obnovljen u skladu sa sistemom urbaniste Hipodama, sa trgovima, širokim ulicama i veoma dobrim sistemom drenaže. To je jedan od najvažnijih dobro očuvanih klasičnih grčkih gradova. Tu su pronađeni najstariji poznati grčki podovi od mozaika.

Tokom Persijskog rata, Olintos se snažno opirao Persijancima, ali su oni osvojili grad 479. godine pre nove ere, pobili stanovništvo i dali ga stanovnicima Halkidikija na upravljanje.

Godine 432. pre n.e. postaje sedište Zajednice Halkide koja je nastala na inicijativu makedonskog kralja Perdikasa, pa se u tom periodu veliki broj stanovnika Halkidikija naselio u ovaj grad i on se odvaja od Atinskog saveza.

U IV veku Olintos poprima značajnu političku snagu, kao prestonica Zajednice Halkide.

Nakon Peloponeskog rata razvoj grada je bio brz. Oko 390. pre n.e. Zajednica postiže značajan dogovor sa makedonskim kraljem Amintasom i do 382. godine su u savez Halkide uključili mnoge grčke gradove među kojima i grad Pelu. Međutim, grad se sukobljava sa Spartancima, a nakon trogodišnjeg rata bez pobednika 379. godine pre n.e. ukida se Zajednica Halkida.

Dvadesetak godina kasnije, za vreme vladavine kralja Filipa u Makedoniji, postoji druga zajednica od 32 grada koja je bila jača nego ikada. U ratu koji je izbio između Atine i njenih saveznika 357. do 355. godine p.n.e., Olintos je u početku bio saveznik Filipa. Kasnije, zajednica sa Halkidikija uplašena jačanjem snage Filipove vojske, sklapa savez sa Atinom, međutim i pored svih pokušaja Atine, Filip (348. godine pre n.e.) uništava ne samo Olintos nego i još 32 grada na Halkidikiju. Stanovnici koji nisu bili ubijeni, prodati su kao robovi.

Od tada je Olintos napušten. Grad više nikada nije nastanjen, a njegovo uništenje zapamćeno je kao jedno od najvećih razaranja u celoj antičkoj istoriji.

Aleksandar Veliki, iako je gajio velike simpatije prema Kalistenisu, filozofu iz Olintosa, odbio je da obnovi grad.

Hipodamov sistem gradnje

Miletski filozof i urbanista Hipodam (ili Hipodamos) sistematizovao je napore drevnih Grka da se postigne najbolji mogući  način organizacije civilnog života u okviru utvrđenog grada-države arhaičnog i klasičnog perioda. Nakon grčko-persijskih ratova javila se potreba za obnovom porušenih gradova, a novi, Hipodamov sistem izgradnje primenjen je u gradnji gradova Pirej, Rodos, Milet, Knidos i Olintos.

Osnovni princip Hipodamovog sistema bio je da organizuje grad tako da se obezbedi njegova funkcionalnost. Tri centra,verski, politički i administrativno-trgovački, bili su raspoređeni u blokovima zgrada jednakih veličina, razdvojenih ravnim, često popločanim ulicama sa raskrsnicama pod pravim uglom. Kuće u blokovima građene su na takav način da se obezbedi njihovo pravilno funkcionisanje i dovod vode, kao i obilno osvetljenje u njihovim sobama. Pravougaona mreža ulica bila je nezavisna od terena na kome je grad nastajao, a jednostavnost i preglednost plana obavezna. Gradski blokovi bili su obliku pravougaonika (u odnosu 4:3 ili 6:5), a građevine javne namene i hramovi oblikovali su izgled grada.

Ovaj plan grada je prvi put primenjen u Miletu, a u Makedoniji se u potpunosti sprovodi u gradu Pela i Olintosu. Njegove praktične prednosti (brzina organizacije, jednostavan izgled, jednostavnost upotrebe, sigurnost) dovele su do toga da je Hipodamov sistem bio u širokoj upotrebi od strane Aleksandra Velikog i njegovih naslednika u gradovima koje su oni osnovali. U rimskom periodu ovaj sistem kombinovan je sa tradicionalnim rimskim pravougaonim sistemom planiranja i izgradnje gradova.