Arhitektura antičke Grčke je imala uticaj na mnoge svetske arhitektonske stilove i pokrete tokom vekova, na primer na renesansni i neoklasični. Mnoga svetski poznata remek dela su bila inspirisana grčkom arhitekturom, naročito antičkom odnosno dorskim, jonskim i korintskim stilom. Neoklasični stil koji je bio jako popularan u 19. veku je u stvari oživljavanje arhitekture antičke Grčke. Zbog bogate raznovrsnosti tokom vekova, grčka arhitektura je podeljena u nekoliko perioda.
Palata Knosos na Kritu
Arhitektura Minojske civilizacije
Minojska civilizacija se razvijala na ostrvu Krit od 27. do 15. veka pre nove ere. Najpoznatije arhitektonsko dostignuće iz ovog perioda je definitivno impozantna Palata u Knososu. Nalazi se na brdu, okružena borovom šumom. Podeljena je na dva dela: zapadno krilo gde možete videti religijske i administrativne prostorije i istočno krilo koje je korišćeno za domaćinstvo i za radionice.
Arheolozi su pronašli prelepe freske u Knososu i to potpuno netaknute, ispod delova pepela koji navodi na zaključak da je uništenje minojskog grada Knososa verovatno u vezi sa erupcijom vulkana na Santoriniju oko 1450. p.n.e. Ove freske imaju živopisne boje i prikazuju srećne trenutke iz svakodnevnog života i tokom praznika. Zajedno sa činjenicom da minojski gradovi nisu imali zidine pokazuju da su Minojci imali miroljubive odnose sa drugim kulturama i da nisu učestvovali u ratovima.
Druga bitna nalazišta iz perioda minojske civilizacije na Kritu su palata Festos i palata Zakros.
Lavlja vrata u Mikeni
Arhitektura mikenske civilizacije
Mikenska civilizacija koja je cvetala od 1600. do 1200. p.n.e. se umnogome razlikuje od Minojske. Za razliku od Minojaca čije je društvo bilo bazirano na trgovini, mikenska civilizacija je napredovala kroz ratovanje. Mikenjani su non stop ratovali i zbog toga su njihovi gradovi imali velike i visoke zidine koji su se zvali „ kiklopski“ jer su jedino kiklopi mogli da podignu ogromno kamenje od koga su zidovi izgrađeni. Zidovi u Mikeni i Tirinti imaju te karakteristike kiklopskih zidova.
Tipična karakteristika mikenske arhitekture su zasvođene grobnice u kojima su sahranjivani kraljevi i visokorangirani sveštenici. Najpoznatija zasvođena grobnica je Atrejeva riznica u Mikeni za koju se veruje da predstavlja grobnicu kralja Agamemnona.
Arhitektura klasičnog perioda
Arhitektura tokom klasičnog perioda je predstavljena kroz jedinstvene mermerne hramove koje karakterišu tri različita stila: strogi dorski stil, elegantni jonski i korintski stil koji je mešavina ova dva.
Partenon
U celoj kontinentalnoj Grčkoj i po grčkim ostrvima ima mnogo antičkih hramova posvećenih raznim božanstvima uključujući i hram boga Apolona u Delfima, Hefestov hram u Atini, hram boginje Atine Afee na ostrvu Egina i druge. Međutim, najveći grčki spomenik je Partenon koji je izgrađen na svetom mestu odnosno na svetoj steni poznatoj kao atinski Akropolj. Partenon, izgrađen između 447. i 438. p.n.e. je brilijantan primer dorskog i jonskog arhitektonskog stila. Ovaj oktastilni peripteralni hram je posvećen boginji Atini, zaštitnici grada i u njemu se nalazila džinovska hrizelefantinska statua Atine Partenon koju je izvajao Fidija.
Korintski stil nije bio toliko popularan u klasičnoj arhitekturi, ali je i dalje popularan atinski spomenik urađen u tom stilu: Hram Zevsa Olimpijskog u centru grada. Tipične struktura antičke arhitekture su i antička pozorišta. U početku, pozorišta su bila mesta okupljanja ljudi koji su želeli da prisustvuju ritualima. Na primer, tokom slavlja u čast božanstva, ljudi su se okupljali u pozorištu kako bi učestvovali u obredima na čelu sa sveštenikom. Začetkom pozorišta kao jednog od oblika umetnosti, dramske predstave postaju deo takvih verskih svečanosti zbog čega se igraju u pozorištima.
Hadrijanov slavoluk u Atini
Najtipičnije i svakako najpoznatije grčko antičko pozorište je ono u Epidaurusu koje je sagrađeno u 4. veku p.n.e. i ističe se svojom savršenom simetrijom i fenomenalnom akustikom. Ostala poznata pozorišta su Dionisovo pozorište koje se smatra prvim pozorištem u svetu i pozorište Heroda Atika, oba u podnožju Akropolja.
Arhitektura rimskog perioda
U 2 veku p.n.e. Rimljani osvajaju Grčku i označavaju početak nove ere grčke arhitekture. Rimska arhitektura je u stvari bila mešavina antičke Grčke, feničanske i ertrurske uz primese drugih kultura Rimskog carstva. U Atini ima mnogo građevina iz rimskog perioda sa karakterističnim slavolucima i kamenim rezbarijama rimskih bitaka.
Hadrijanov slavoluk je izgrađen 132. godine sa ciljem da označi granicu između stare (antičke) i nove (rimske) Atine. Rimska Agora i Hadrijanova biblioteka su takođe važne građevine kao i Atalova stoa, prva tržnica u svetu.
Crkva Ekatontapiliani
Vizantijska arhitektura
Kako je Istočno rimsko carstvo postepeno pretvoreno u Vizantijsko u 3 i 4 veku nove ere, pojavio se i novi arhitektonski stil. Vizantijsko carstvo je imalo jaku versku osnovu i ubrzo je hrišćanstvo postalo zvanična religija. Mnogo crkve su izgrađene tokom deset vekova koliko je vizantijsko carstvo trajalo. Iako su prve vizantijske crkve imale duguljasti oblik sa jednim centralnim brodom, tada se pojavila potpuna inovacija: kupola. Tipična vizantijska crkva koja je dugo dominirala je kvadratna struktura natkrivena sa jednom ili više kružnih kupola.
Pod i crkvena porta su bili ukrašeni impresivnim mozaicima, dok su na zidovima bile freske u boji. Najčešće korišćen materijal u gradnji crkava je bila cigla. Najpoznatija vizantijska crkva je svakako Aja Sofija (crkva Svete Sofije) u Istanbulu, dok su veoma interesantne i crkve u Mistrasu, Solunu, na Meteorima i Svetoj Gori.
Palata Velikog majstora u starom gradu Rodosu
Srednjevekovna arhitektura
Kako je vizantijsko carstvo počelo da propada u 12. veku, Grčku su polako osvajali Mlečani. Do 1453. kada je Mehmed II Osvajač zauzeo Konstantinopolj, Mlečani su već osvojili zapadni deo starog vizantijskog carstva, dok je istočni deo bio pod otomanskom imperijom. Skoro cela kopnena Grčka zajedno sa ostrvima su bili u rukama Mlečana koji su obnovili gradove, izgradili kamene kuće, popločane ulice i mnogo javnih zgrada. Ponovo su oživeli luke jer su se uglavnom bavili trgovinom. Najpoznatiji mlečanski gradovi u Grčkoj su bili stari grad Rodos, Krf te Hanja i Retimno na Kritu.
Mlečani nisu imali veliku vojsku, ali su imali veoma moćnu morsku flotu. Njihova ratna strategija je bila izgradnja jakih utvrđenja koja su mogla da se odbrane od turskih i arapskih napada sve dok ne stigne pomoć sa mora. Gradili su velike tvrđave u svakom strateški važnom delu kopnene Grčke i na skoro svakom grčkom ostrvu. Većina ovih tvrđava je pretrpela nekoliko rekonstrukcija tokom godina i opstale su do danas.
Džamija sultana Sulejmana Veličanstvenog u gradu Rodosu
Arhitektura iz vremena Otomanskog carstva
Posle 16. veka, skoro cela Grčka je pala pod vlast Turaka koji su ostavili vidljiv trag na većini gradova i ostrva. Ostalo je dosta džamija, kupatila i kula na strateškim mestima. Veoma karakteristični spomenici otomanskog carstva su džamije na ostrvima Kos, Krit i Rodos kao i turska kupatila u starom gradu Hanja.
Neoklasična arhitektura
Nastanak nove Grčke države u kasnim 20.-im godinama 19. veka, nakon četiri veka pod turskom vlašću, čini krucijalnu istorijsku prekretnicu u Grčkoj. Kralj Oto, prvi kralj moderne grčke države, pokušao je da ojača nov osećaj za nacionalizam među stanovništvom. U tom pokušaju da poveže slavnu antičku prošlost sa sadašnjošću, proglasio je Atinu za prestonicu, naredio da se osnuje moderni grad Sparta i pozvao poznatog austrijskog arhitektu Teofila Hansena da po celoj Grčkoj izgradi spomenike u neoklasičnom stilu, arhitektonskom stilu koji je u to vreme već cvetao u Evropi.
Zgrada Atinske akademije
Hansen i njegov student Ernst Ziler su projektovali mnoge neoklasične zgrade u Grčkoj, uključujući i tzv. „neoklasičnu trilogiju“ u centru Atine: Akademiju, Biblioteku i Atinski univerzitet. Naročito je Ziler putovao po celoj zemlji i projektovao sve vrste zgrada, od privatnih kuća preko zgrada opštine pa sve do pozorišta, železničkih stanica i crkava. Između ostalih, njegova najpoznatija dela su Predsednička palata u Atini, Numizmatički muzej koji je ranije bio kuća arheologa Hajnriha Šlimana, gradska kuća na ostrvu Siros, pozorište Apolo u Patri, crkva Svetog Gregorija Palamasa u Solunu, kraljevska palata u području Tati severno od Atine, železnička stanica u Olimpiji i mnoga druga.
Najizraženije karakteristike neoklasičnog stila su simetrični oblici, visoki stubovi koji se uzdižu do visine zgrade, trougaoni fronton i zasvođen krov. Odličan primer neoklasične arhitekture je i grad Nafplion na Peloponezu.
Grad Mikonos
Kikladska arhitektura
Grčka ostrva su poznata po svojoj arhitekturi. Najbolji „ambasador“ arhitekture grčkih ostrva su Kikladi. Lokalna arhitektura Kiklada privlači posebnu pažnju, naročito prelepe kućice, kamene crkve i kaldrmisane uličice. Najkarakterističniji elementi kikladske arhitekture su boje: plava i bela dominiraju na svim ostrvima. Interesantno je i da su kuće bojene u ove dve boje po nalogu vlade. Grčki premijer Joanis Metaksas je 1936. naredio stanovnicima Kiklada da oboje svoje kuće u belo, a vrata i prozore u plavo kako bi se ove boje uklopile sa plavim nebom i belom penom talasa. Ove dve boje su korišćene i za crkve pa su zidovi bojeni u belo, a kupole u plavo. Kuće na Kikladima su male i imaju pravougaoni oblik i ravan krov jer jaki vetrovi ne dozvoljavaju izgradnju trougaonih krovova.
Izgrađene su od kamena i cigle i većina njih ima dvorišta ili bašte pune cveća. Unutrašnje ulice gradova su uske i kaldrmisane jer se u stara vremena sav prevoz odvijao pešice ili na magarcima. Većina glavnih gradova na kikladskim ostrvima se zove Hora i izgrađena je na stražnjoj strani padine brda kako bi bili nevidljivi za pirate koji su napadali ostrva sve do kasnog 19. veka. Jedan od najlepših primera kikladske arhitekture je selo Ia na Santoriniju.
